چاپ دوم تاریخ بیهق در دسترس تاریخ پژوهان نهاده شد، مهمترین اثر در تاریخ محلی ایران - اخبار ورزش ها

به گزارش اخبار ورزش ها، کتاب تاریخ بیهق (سبزوار فعلی) نوشته ابوالحسن علی بن زید بیهقی معروف به ابن فُندق (490-565 ق.) که با تصحیح سلمان ساکت پیش از این در سال 1400 برای نخستین بار به از سوی مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب منتشر شده بود، به چاپ دوم رسید.

تاریخ بیهق یکی از مهم ترین آثار در حوزه تاریخ های محلی ایران است. این کتاب چه از نظر سبک و روش تاریخ نگاری محلی و چه از نظر اطلاعات و آگاهی های گران بهایی که در خود جای داده، یکی از ممتازترین آثاری است که در سده ششم هجری به رشته تحریر درآمده است.

ابوالحسن بیهقی در این کتاب جغرافیای تاریخی یکی از مهم ترین منطقه ها خراسان، یعنی بیهق را گزارش کرده است و اطلاعات ذی قیمتی از اوضاع سیاسی، اجتماعی، مذهبی، فرهنگی و ادبی این منطقه و بعضی دیگر از شهرهای خراسان مانند نیشابور به دست داده است.

به نظر سلمان ساکت، آنچه ارزش و اعتبار این اثر را دوچندان می نماید، گزارش هایی است که او از دیده ها و شنیده های خود ارائه کرده است که بسیاری از آنها یگانه و منحصر به فرد است و در هیچ منبع دیگری یافت نمی گردد.

بنا به نوشته مصحح در مقدمه، بیهقی این کتاب را به خواست هیچ سلطان و امیری ننوشته و مهم ترین انگیزه او احیای علم و دانش بوده است. افزون بر این به طور اختصاصی شیفتگی و علاقه وافر ابن فندق بیهقی به زادگاهش در نوشتن تاریخ بیهق مؤثر بوده است؛ چرا که او در این کتاب نه تنها جغرافیای تاریخی و تاریخ فرهنگی و اجتماعی ناحیه بیهق را ثبت و ضبط کرده است، که لیست بلندی از بزرگان و ادیبان و دانشمندان آن خطه را همراه با گزارش های جذابی از زندگی آنان به دست داده و بدین گونه نام و شایستگی های ایشان را برای آیندگان حفظ کرده و به یادگار گذاشته است.

ساکت در ادامه مقدمه خود به ساختار کتاب تاریخ بیهق نیز پرداخته و می نویسد: تاریخ بیهق از یک مقدمه و نُه باب که باب آخر، سرانجام کتاب نام دارد، تشکیل شده است. بیهقی در مقدمه پس از حمد و ثنای خداوند و درود بر پیامبر (ص) سلسله نسب خود را که به نوح (ع) می رسد، با دقت و وسواس تمام برشمرده و سپس از حوادث روزگار و بی رونقی بازار علم و دانش، به ویژه کسادی علوم حدیث و انساب و تاریخ، شِکوه و شکایت کرده است و در ادامه اظهار امیدواری کرده که بار دیگر بضاعت علم روایی پذیرد و اشتیاق به علم اندوزی و دانش گستری رجحان گیرد.

بنا به آنچه مصحح بدان اشاره کرده است، باب نخست در فضایل بیهق است و سپس فصلی را به ذکر فتح بیهق اختصاص داده است. در ذکر هوای بیهق عنوان باب دوم است که بیهقی به توضیح هوای بیهق پرداخته است.

باب سوم در اشتقاق لفظ بیهق و حدود آن نام دارد. بیهقی ضمن برشمردن اقوال مختلف درباره ریشه کلمه بیهق و وجه تسمیه این شهر، ارباع دوازده گانه بیهق را معرفی کرده است.

بیان بنای سبزوار و وقایع عظام که اینجا افتاده است و در ذکر خاندان های قدیم و شریف در این ناحیت عناوین باب های چهارم و پنجم این اثر است که البته باب پنجم بخش عمدۀ کتاب را تشکیل می دهد.

ابوالحسن بیهقی در باب ششم، که ذکر علما و ائمه و افاضل که از این ناحیت خاسته اند و به این ناحیت انتقال کرده اند نام دارد، به معرفی حدود دویست تن از بزرگان و دانشمندان ناحیه بیهق پرداخته است.

در ذکر وقایع عظام و در غرایب چیزها که از بیهق خیزد عناوین باب های هفتم و هشتم این اثر است. در باب نهم که خطبه سرانجامی کتاب است، مؤلف از شکسته دلی افاضل روزگار و پژمردگی احوال علما شکایت کرده و سپس به نصحیت و موعظه پرداخته و عیوب جهان را در ده وجه بیان کرده است. نمایه ها و مآخذ مقدمه و تعلیقات سرانجام بخش کتاب تاریخ بیهق است.

تاریخ بیهق نوشته ابوالحسن علی بن زید بیهقی معروف به ابن فُندق (490-565 ق.) با تحقیق و تصحیح سلمان ساکت، عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی از سوی مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب منتشر شده است.